Τι ειναι η φωνολογικη ενημεροτητα;
- Published in Our Blog
- Be the first to comment!
ΟΡΙΣΜΟΣ
Φωνολογική ενημερότητα είναι η ικανότητα των παιδιών να είναι σε θέση να συνειδητοποιούν, να αναγνωρίζουν και να χειρίζονται τα δομικά στοιχεία της γλώσσας. Με απλά λόγια, είναι η ικανότητα των παιδιών να αντιλαμβάνονται ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, οι λέξεις από συλλαβές και οι συλλαβές από φωνήματα. Είναι μια δεξιότητα που αποκτά ο άνθρωπος πολύ πριν αρχίσει να χρησιμοποιεί τον γραπτό λόγο ή να μάθει να τον αποκωδικοποιεί και μάλιστα αποτελεί σημαντική δεξιότητα για την εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης.
ΕΠΙΠΕΔΑ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΓΝΩΣΗΣ
Σύμφωνα με τον Πόρποδα(2002) τα βασικά επίπεδα φωνολογικής επίγνωσης, που φαίνεται να σχετίζονται με τη μάθηση της ανάγνωσης είναι τα εξής:
Φωνημική επίγνωση: αναφέρεται τόσο στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει ότι οι λέξεις αποτελούνται από φωνήματα όσο και στην ικανότητα να συνθέτει και να αναλύει λέξεις στα βασικά αυτά δομικά στοιχεία.
Συλλαβική επίγνωση: αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει ότι οι λέξεις αποτελούνται από συλλαβές , αλλά και στην ικανότητά του να αναλύει και να συνθέτει λέξεις από συλλαβικά τμήματα.
Η επίγνωση για τα τμήματα της συλλαβής: αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να συνειδητοποιεί ότι η συλλαβή, ως τμήμα- μέρος μιας λέξης- συγκροτείται από δύο δομικά τμήματα (π.χ. η συλλαβή βα αποτελείται από το αρχικό τμήμα /b/ και το τελικό τμήμα /a/) ή η συλλαβή κρε αποτελείται από το αρχικό τμήμα /kr/ και το τελικό τμήμα /e/.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑΣ
Στα περισσότερα παιδιά η φωνολογική ενημερότητα κάνει την εμφάνισή της στα 3 έτη και αναπτύσσεται ιδιαίτερα γρήγορα μεταξύ του τέταρτου και πέμπτου έτους της ζωής τους. Οι δεξιότητες που σχετίζονται με τη φωνολογική ενημερότητα φαίνεται να αναπτύσσονται με παρόμοιο τρόπο μεταξύ των διαφόρων γλωσσών, ξεκινώντας από την αναγνώριση μεγαλύτερων γλωσσικών μονάδων και καταλήγοντας σε μικρότερες (δηλαδή από τη λέξη στη συλλαβή, στην έμβαση και τη ρίμα, και τέλος στο φώνημα). Ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος για την εξάσκηση της φωνολογικής επίγνωσης αποτελεί η ηλικία των 5-6 ετών πριν την είσοδο των παιδιών στο σχολείο, ώστε να είναι όσο το δυνατό καλύτερα προετοιμασμένα για την πρώτη τους επαφή με την ανάγνωση και τη γραφή.
Σύμφωνα με τη Hempenstall (2002) τα στάδια ανάπτυξης της φωνολογικής ενημερότητας είναι τα ακόλουθα:
- Αναγνώριση ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, πχ. / Εδώ /είναι / η / τάξη / μου /
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ομοιοκαταληκτούν, πχ. βουνό -στενό.
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ξεκινούν με τον ίδιο ήχο, πχ. άγγελος -αγάπη
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να τελειώνουν με τον ίδιο ήχο, πχ. ναύτης - πέτρες
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να έχουν τον ίδιο μεσαίο ήχο, πχ. πέρασμα -γέρασε
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε συλλαβές, πχ. πε – ρι – με - νω
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε αρκτικά φωνήματα και ρίμες, πχ. μαθητ -ής
- Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε μεμονωμένα φωνήματα, πχ. έ - μ – ει – ν - α
- Αναγνώριση ότι κάποιοι ήχοι μπορούν να διαγραφούν από λέξεις και να δημιουργηθούν νέες λέξεις, πχ. τώρα - ώρα
- Ικανότητα σύνθεσης ήχων για δημιουργία νέων λέξεων, πχ. ν - ε - ρ - ό νερό
- Ικανότητα κατάτμησης λέξεων σε συστατικούς ήχους, πχ. νερό ν - ε - ρ – ό
ΣΧΕΣΗ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Ποικίλες μελέτες έχουν δείξει ότι η φωνολογική ενημερότητα σχετίζεται κατά τρόπο ουσιαστικό με την κατάκτηση της ανάγνωσης και της γραφής, ενώ ελλείψεις στη γλωσσική αυτή δεξιότητα μπορεί να σηματοδοτήσουν την ύπαρξη μελλοντικών μαθησιακών δυσκολιών. Αντίθετα, ένα παιδί προσχολικής ηλικίας που παρουσιάζει ανεπτυγμένη φωνολογική ενημερότητα, έχει μεγάλες πιθανότητες να παρουσιάσει και ανεπτυγμένη ικανότητα στη γραφή και την ανάγνωση.