Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη;
Μέχρι πριν μερικά χρόνια οι περισσότεροι γονείς πίστευαν ότι το να φροντίσουν για την πνευματική και νοητική πρόοδο τον παιδιών τους αποτελούσε κύριο μέλημα στον σκοπό τους να δημιουργήσουν αυτάρκεις και ικανούς ανθρώπους. Ωστόσο, είναι η θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης (EQ), η οποία έγινε ευρέως γνωστή από τον Δρ. Daniel Goleman, ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαντ, που βρίσκει όλο και περισσότερους υποστηρικτές τα τελευταία χρόνια, καθώς έμπρακτα αποδεικνύεται πως η πραγματική ευφυΐα -αυτή που πραγματικά μας «πάει μπροστά»- δεν είναι μόνο διανοητική (ΙQ).
Ο Goleman ορίζει την συναισθηματική νοημοσύνη ως την «ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήματα, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τόσο τα δικά του συναισθήματά του όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις».
Τα παιδιά που διαθέτουν συναισθηματική νοημοσύνη διαθέτουν πληθώρα θετικά χαρακτηριστικά. Είναι συμπονετικά, προσπαθούν να βοηθήσουν και να στηρίξουν συναισθηματικά τ’ άλλα παιδιά που μπορεί να αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα.
Κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων παιδιών (ενσυναίσθηση). Η ικανότητα της ενσυναίσθησης τα βοήθα να εισέρθουν στη θέση του άλλου , να κατανοήσουν και να αναγνωρίσουν τα κίνητρα μιας συμπεριφοράς. Μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους χωρίς ενδοιασμούς . Αντιμετωπίζουν τους φόβους και τις αναστολές τους με θάρρος. Έχουν αυτογνωσία, δηλαδή δεν υπερεκτιμούν ούτε υποτιμούν τις δυνατότητες τους. Λόγω αυτού πετυχαίνουν και τους στόχους που θέτουν. Διαθέτουν αυτοπειθαρχία, η οποία τους δίνει τη δυνατότητα να ελέγχουν και να επιβάλλονται στα συναισθήματα τους. Δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να γίνουν έρμαιο των αρνητικών τους συναισθημάτων όπως: θυμός, ζήλια, λύπη κ.α. . Έχουν ηθικές αρχές τις οποίες σπάνια τις παραβαίνουν. Δημιουργούν δυνατές και σταθερές φιλίες οι οποίες διατηρούνται με το πέρασμα του χρόνου. Τέλος σέβονται τη διαφορετικότητα(θρησκευτική, φυλετική, οικονομική, κ.α.) των άλλων παιδιών απαλλαγμένα από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες».
Οικογένεια, το πρώτο «συναισθηματικό» σχολείο για τα παιδιά
Οι γονείς διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών διότι θέτουν τις πρώτες βάσεις της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του παιδιού. Υπάρχουν διάφοροι τύποι γονιών όπως οι αυταρχικοί, υπερπροστατευτικοί, οι αδιάφοροι οι οποίοι ασυνείδητα μπορούν να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης. Οι αυταρχικοί, δεσποτικοί γονείς ορίζουν αυστηρούς κανόνες και έχουν την πεποίθηση ότι το παιδί πρέπει να υπακούει τους κανόνες που έχουν ορίσει χωρίς να υποβάλλουν διάφορες ερωτήσεις ή να προβάλλουν αντιρρήσεις.
Οι γονείς οι οποίοι προάγουν τη συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών είναι εκείνοι οι οποίοι έχουν ζεστή και φιλική στάση απέναντι στο παιδί και η σχέση τους βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και κατανόηση. Αυτοί οι γονείς προσπαθούν να διδάξουν στα παιδιά τους να είναι αυτόνομα και να μαθαίνουν μέσα από τα λάθη τους. Επίσης σέβονται την προσωπικότητα του παιδιού τους, δεν ασκούν συνεχείς πιέσεις και αυστηρές απαγορεύσεις, χρησιμοποιούν γόνιμο διάλογο ο οποίος στηρίζεται στην ανταλλαγή απόψεων. Το πιο σημαντικό ότι αυτοί οι γονείς δε διστάζουν να αποκαλύψουν τα δικά τους συναισθήματα καθώς και να αναγνωρίσουν τυχόν λάθη που έχουν διαπράξει απέναντι στο παιδί τους.
Πώς μπορούν οι γονείς να ενισχύσουν τη Συναισθηματική Νοημοσύνη του παιδιού τους;
- Παροτρύνετε το παιδί σας να παρατηρήσει και να αναγνωρίσει πως συμπεριφέρεται στους γύρω του. Ενισχύστε με συζήτηση και παίξιμο ρόλων το συναίσθημα που θέλετε να προωθήσετε.
- Βοηθήστε το παιδί να κάνει μια αυτό- αξιολόγηση για να αναγνωρίσετε πως βλέπει τον εαυτό του. Χρησιμοποιήστε ένα mini- ερωτηματολόγιο (με παιγνιώδη διάθεση) και ρωτήστε ό, τι μπορείτε να σκεφτείτε, π.χ. Τι σε κάνει ευτυχισμένο/δυστυχισμένο;/ Υπάρχουν στιγμές που νιώθεις αδύναμος; Γιατί;/ Τι σε θυμώνει; /Τι θα σκεφτείς να κάνεις αν κάποιος σε χτυπήσει;
- Παρατηρήστε τις αντιδράσεις του παιδιού σε αγχογόνες καταστάσεις. Γίνεται ευερέθιστο/ανήσυχο;/ Κατηγορεί συνεχώς τους άλλους;/ Δεν αναλαμβάνει ποτέ την ευθύνη των πράξεών του;/ Τι το βοηθάει να ηρεμεί;
- Βοηθήστε το παιδί σας να αναλάβει τις ευθύνες των πράξεών του. Συζητήστε μαζί του για το πως οι πράξεις του επηρεάζουν τους άλλους ανθρώπους. Μάθετέ το να σκέφτεται για τις πράξεις που έχει κάνει.
- Το σημαντικότερο: οι πράξεις των παιδιών είναι ο καθρέφτης των πράξεων των ενηλίκων. Ας δώσουμε στα παιδιά μας εκείνο το πρότυπο συμπεριφοράς που τους αξίζει
“Δεν μπορείς να αναγκάσεις τον εαυτό σου να αισθανθεί κάτι που δεν αισθάνεσαι, αλλά μπορείς να τον αναγκάσεις να κάνει το σωστό παρά τα αισθήματά σου.” – Pearl Buck, Αμερικανίδα Συγγραφέας, Νόμπελ 1938